زندگی در نزدیکی خطوط انتقال برق فشار قوی، همواره با سوالات و نگرانی‌های جدی در مورد ایمنی همراه بوده است. آیا زندگی در این فاصله برای سلامتی مضر است؟، حداقل فاصله مجاز برای ساخت یک خانه یا ویلا از این دکل‌ها چقدر است؟، حریم قانونی این خطوط دقیقاً چند متر است؟. این‌ها سوالاتی حیاتی هستند که پاسخ به آن‌ها نه تنها برای عموم مردم، بلکه برای سازندگان، مهندسان و مشاوران املاک نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
پاسخ به این سوالات، یک عدد ثابت و مشخص نیست، بلکه به مجموعه‌ای از قوانین، استانداردها و پارامترهای فنی بستگی دارد. در این راهنمای بسیار مهم از نوآوران برق پارسیان، به صورت شفاف و بر اساس مقررات رسمی، به تشریح مفهوم حریم خطوط انتقال برق و تعیین فاصله ایمن و استاندارد از این تاسیسات می‌پردازیم.
تفاوت دو مفهوم کلیدی: حریم درجه یک و حریم درجه دو
قانون برای خطوط انتقال نیروی برق، دو نوع حریم مختلف تعریف می‌کند که درک تفاوت آن‌ها بسیار مهم است.
حریم درجه یک (مسیر خط): این حریم، نواری از زمین در دو طرف مسیر خط است که عرض آن مستقیما به سطح ولتاژ خط بستگی دارد. در این محدوده، هرگونه عملیات ساختمانی، ایجاد تاسیسات مسکونی، انبارداری یا درختکاری مطلقا ممنوع است. این محدوده صرفا برای عملیات مربوط به خود خط (مانند نصب، نگهداری و تعمیرات) در نظر گرفته شده است.
حریم درجه دو (محدودیت ساخت و ساز): این حریم از انتهای حریم درجه یک آغاز شده و تا فاصله مشخصی ادامه می‌یابد. در این محدوده، انجام برخی فعالیت‌ها با کسب مجوز و رعایت ضوابط خاص مجاز است. به عنوان مثال، ساخت و ساز در این محدوده معمولا به ارتفاع مشخصی محدود می‌شود تا از نزدیک شدن بیش از حد ساختمان به هادی‌های خط جلوگیری شود.
جدول حریم قانونی خطوط انتقال برق (بر اساس مقررات ایران)
مهم‌ترین فاکتور در تعیین عرض حریم، سطح ولتاژ خط انتقال است. در جدول زیر، حداقل فواصل افقی لازم برای حریم‌های درجه یک و دو بر اساس ولتاژهای مختلف آورده شده است. این فواصل از محور خط (خط فرضی در مرکز مسیر) اندازه‌گیری می‌شوند.
| سطح ولتاژ خط (کیلوولت) | عرض حریم درجه یک (از هر طرف محور خط) | عرض حریم درجه دو (از هر طرف محور خط) |
| ۶۳ کیلوولت | ۹ متر | ۲۱ متر |
| ۱۳۲ کیلوولت | ۱۱ متر | ۲۵ متر |
| ۲۳۰ کیلوولت | ۱۴ متر | ۳۰ متر |
| ۴۰۰ کیلوولت | ۲۰ متر | ۵۰ متر |
| ۷۶۵ کیلوولت | ۳۰ متر | ۶۰ متر |
نکته بسیار مهم: این جدول، حداقل فواصل قانونی را نشان می‌دهد. در عمل، فاکتورهای دیگری مانند نوع دکل، شرایط جغرافیایی و فلش یا شکم دادن سیم (حداکثر آویزانی سیم در اثر گرما) نیز می‌توانند بر روی فواصل نهایی تاثیرگذار باشند.
فاصله ایمن و استاندارد: فراتر از حریم قانونی
حریم‌های ذکر شده در بالا، الزامات قانونی هستند. اما فاصله ایمن مفهومی است که به اثرات میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی نیز توجه دارد. هرچند بر اساس تحقیقات گسترده سازمان‌های معتبر جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هنوز شواهد قطعی و محکمی مبنی بر اثرات سوء بلندمدت زندگی در نزدیکی خطوط برق بر سلامتی انسان یافت نشده است، اما اصل احتیاط معقول حکم می‌کند که تا حد امکان، فاصله بیشتری از این خطوط رعایت شود.
استانداردهای بین‌المللی معمولا بر روی شدت میدان الکتریکی و مغناطیسی در محیط‌های قابل زندگی تمرکز دارند، نه صرفا فاصله فیزیکی. به عنوان یک قاعده کلی و محافظه‌کارانه، بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند که برای سکونت دائم، فاصله‌ای فراتر از حریم درجه دو در نظر گرفته شود تا شدت این میدان‌ها به مقادیر زمینه (Background Levels) نزدیک شود.
نکات کلیدی برای ساخت و ساز در نزدیکی خطوط فشار قوی
اگر قصد ساخت و ساز در زمینی را دارید که در نزدیکی خطوط انتقال برق قرار دارد، رعایت نکات زیر الزامی است:
- استعلام رسمی: اولین و مهم‌ترین قدم، استعلام کتبی از شرکت برق منطقه‌ای مربوطه برای تعیین دقیق حریم خط عبوری از ملک شماست.
- رعایت کامل حریم‌ها: هرگونه ساخت و ساز باید کاملا خارج از حریم درجه یک و با رعایت کامل محدودیت‌های ارتفاعی در حریم درجه دو انجام شود.
- ایمنی در حین ساخت: در طول فرآیند ساخت، باید فاصله ایمن ماشین‌آلات سنگین مانند جرثقیل‌ها، پمپ‌های بتن و بیل‌های مکانیکی از هادی‌های برق‌دار به شدت رعایت شود تا از بروز حوادث مرگبار جلوگیری گردد.
- مشاوره با متخصصان: قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری یا شروع طراحی، حتما با مهندسان برق و مشاوران حقوقی متخصص در این زمینه مشورت کنید.
سخن پایانی
حریم خطوط انتقال برق، یک موضوع کاملا جدی و مبتنی بر قوانین و استانداردهای دقیق برای حفظ ایمنی جان و مال شهروندان است. این فواصل، حداقل‌های قانونی هستند و نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیر حقوقی و ایمنی به همراه داشته باشد. درک تفاوت بین حریم درجه یک و دو و رعایت کامل این فواصل، اصلی‌ترین وظیفه هر شهروند، سازنده و سرمایه‌گذار در این حوزه است.
برای هرگونه سوال یا نیاز به مشاوره تخصصی در زمینه حریم تاسیسات الکتریکی و طراحی ایمن پروژه‌های ساختمانی در مجاورت خطوط انتقال نیرو، کارشناسان نوآوران برق پارسیان آماده ارائه راهنمایی‌های فنی و حقوقی هستند.
بدون دیدگاه