سیستم ارت یا اتصال زمین، مهم‌ترین مؤلفه حفاظتی در تأسیسات الکتریکی است که با هدایت جریان‌های نشتی و خطا به زمین، از بروز شوک الکتریکی، آسیب به تجهیزات و آتش‌سوزی جلوگیری می‌کند. با گذشت زمان، کارایی این سیستم تحت تأثیر خوردگی، تغییرات خاک یا قطع شدن اتصالات مکانیکی ممکن است کاهش یابد. به همین دلیل، تست‌های دوره‌ای ارت به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از برنامه ایمنی برق شناخته می‌شوند.
عملکرد الکتریکی سیستم ارت در زمان عادی و بحرانی
در شرایط عادی، ارت به‌عنوان مرجع پتانسیل عمل کرده و ولتاژ بدنه تجهیزات را در محدوده‌ای ایمن نگه می‌دارد. اما در شرایط بروز خطا یا اتصال کوتاه، سیستم ارت باید جریان‌های بالا را به سرعت تخلیه کند. عملکرد نامناسب ارت در این لحظات بحرانی می‌تواند منجر به برق‌گرفتگی افراد، از کار افتادن سیستم‌های حفاظتی یا حتی انفجار تجهیزات شود.
دلایل نیاز به تست دوره‌ای ارت
- خوردگی اتصالات یا الکترودها
- افزایش مقاومت الکتریکی خاک در طول زمان
- قطع یا شل شدن سیم‌های ارت در اثر عملیات عمرانی
- تغییر در چیدمان تابلوهای برق یا بارهای سیستم
هر یک از این عوامل می‌تواند موجب افزایش مقاومت ارت به بالاتر از حد مجاز (معمولا ۲ اهم یا کمتر) شود و عملکرد آن را در مواقع بحرانی از بین ببرد.
روش‌های متداول تست ارت در ایران
تست افت پتانسیل (Fall of Potential)
دقیق‌ترین روش اندازه‌گیری مقاومت سیستم ارت با استفاده از دو الکترود کمکی.
تست کلمپی (Clamp-on Method)
اندازه‌گیری بدون نیاز به قطع سیستم، مخصوص ساختمان‌های فعال و بیمارستان‌ها.
تست مقاومت مخصوص خاک
برای طراحی اولیه یا به‌روزرسانی ارت، جهت انتخاب نوع الکترود و محل دفن.
دوره‌بندی تست ارت بر اساس نوع تأسیسات
| نوع ساختمان یا مرکز | فاصله زمانی پیشنهادی تست ارت |
|---|---|
| مسکونی | هر ۲ سال |
| اداری-تجاری | سالیانه |
| صنعتی با بار بالا | هر ۶ ماه |
| بیمارستان و دیتاسنتر | هر ۳ تا ۶ ماه |
تحلیل نتایج تست و اقدامات اصلاحی
اگر مقدار مقاومت از حد استاندارد بالاتر باشد، اقدامات زیر باید انجام شود:
- افزودن میله یا چاه ارت جدید
- استفاده از مواد کاهنده مقاومت (مثل بنتونیت یا GEM)
- تعویض کابل‌های خورده‌شده
- اصلاح محل اتصال شینه ارت
الزامات قانونی در ایران
بر اساس مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان و دستورالعمل‌های وزارت کار، تست ارت برای کلیه پروژه‌ها الزامی بوده و تاییدیه ارت باید توسط کارشناس رسمی دارای مجوز ارائه شود. عدم ارائه این تست ممکن است منجر به ابطال بیمه، رد تاییدیه نظام مهندسی یا حتی بروز حادثه شود.
خطرات ناشی از بی‌توجهی به تست ارت
- برق‌گرفتگی پرسنل یا ساکنین
- از کار افتادن کلیدهای حفاظتی و فیوزها
- سوختن تجهیزات گران‌قیمت
- بروز آتش‌سوزی در تابلو برق یا ترانس
نقش تست ارت در ایمنی مراکز حساس
در مراکزی مانند اتاق عمل، اتاق سرور، بانک‌های اطلاعاتی و آزمایشگاه‌های شیمیایی، عملکرد صحیح سیستم ارت نه‌تنها ایمنی، بلکه پایداری عملیات حیاتی را تضمین می‌کند. تست‌های دوره‌ای در این اماکن باید با دقت بالاتر و در فواصل کوتاه‌تری انجام شود.
خطاهای رایج در تست ارت در پروژه‌های ایران
- اتصال نول و ارت در تابلو (خطای فنی جدی)
- استفاده از دستگاه‌های کالیبره‌نشده
- تست در زمان‌های نامناسب (مثلا بعد از بارندگی)
- عدم مستندسازی نتایج تست‌ها
فناوری‌های نوین در تست ارت
- دستگاه‌های دیجیتال با دقت بالا
- کلمپ مترهای بی‌نیاز از قطع برق
- ثبت خودکار نتایج و ذخیره‌سازی در سیستم‌های ابری
- مانیتورینگ آنلاین مقاومت زمین در زمان واقعی
شرکت نوآوران برق پارسیان؛ پیشرو در اجرای تست‌های ارت در خراسان و ایران
نوآوران برق پارسیان با بیش از یک دهه تجربه، مجوز رسمی و تیم کارشناسی متخصص، آماده اجرای تست‌های دوره‌ای ارت در پروژه‌های صنعتی، مسکونی، بیمارستانی و نیروگاهی است.
خدمات ما شامل:
- انجام تست ارت با دستگاه‌های پیشرفته
- صدور تاییدیه وزارت کار و نظام مهندسی
- مشاوره طراحی یا تقویت سیستم ارت
- پشتیبانی سالیانه و قرارداد نگهداری
بدون دیدگاه