در میان تمام تجهیزات کنترلی، پوش باتون (Pushbutton) یا کلید فشاری، بنیادیترین، مستقیمترین و پرکاربردترین ابزار برای تعامل انسان با ماشین است. از راهاندازی یک نوار نقاله عظیم در یک کارخانه تا به صدا درآوردن یک زنگ ساده، همه جا ردپای این قطعه ساده اما حیاتی دیده میشود. پوش باتون، یک فرمانده لحظهای است که به اپراتور اجازه میدهد تا یک فرآیند را آغاز کند، متوقف سازد یا در آن مداخله نماید.
اما در پشت این مفهوم ساده، دنیایی از انواع مختلف، کنتاکتهای متنوع و استانداردهای رنگی نهفته است که هرکدام برای یک کاربرد خاص طراحی شدهاند و نقش مهمی در ایمنی و کارایی یک سیستم کنترلی ایفا میکنند. در این راهنمای تخصصی از نوآوران برق پارسیان، به کالبدشکافی کامل پوش باتونها میپردازیم تا با تمام جنبههای این قطعه کلیدی آشنا شوید.
کالبدشکافی یک پوش باتون؛ اجزای اصلی
هر پوش باتون از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- عملگر (Actuator) :این همان بخشی است که شما آن را میبینید و لمس میکنید. عملگر میتواند به شکلهای مختلفی مانند دکمه تخت، برجسته، یا قارچی شکل (که معمولا برای توقف اضطراری استفاده میشود) باشد.
- بلوک کنتاکت (Contact Block) :این بخش الکتریکی و در واقع قلب پوش باتون است که در پشت عملگر نصب میشود. این بلوک شامل یک یا چند سری کنتاکت است که با فشرده شدن عملگر، باز یا بسته میشوند.
انواع کنتاکتها؛ زبان صفر و یک برق صنعتی NO در برابر NC
مهمترین مشخصه فنی یک پوش باتون، نوع کنتاکتهای آن است:
- کنتاکت نرمالی باز (Normally Open – NO) :در حالت عادی و فشرده نشده، این کنتاکتها باز هستند و جریانی از آنها عبور نمیکند. به محض فشردن دکمه، کنتاکتها به یکدیگر متصل شده و مدار را وصل میکنند. بهترین مثال، دکمه Start در یک مدار فرمان است.
- کنتاکت نرمالی بسته (Normally Closed – NC) :در حالت عادی، این کنتاکتها بسته هستند و جریان به صورت دائم از آنها عبور میکند. به محض فشردن دکمه، اتصال آنها از یکدیگر قطع شده و مدار باز میشود. بهترین مثال، دکمه Stop یا توقف اضطراری است که وظیفهاش قطع کردن یک مدار در حال کار است.
یک پوش باتون میتواند دارای یک یا چند بلوک کنتاکت، و ترکیبی از کنتاکتهای NO و NC به صورت همزمان باشد.
انواع عملکرد؛ لحظهای در برابر دائمکار
- پوش باتون لحظهای (Momentary) :این رایجترین نوع است. کنتاکتها تنها تا زمانی که شما دکمه را فشرده نگه داشتهاید، تغییر وضعیت میدهند. به محض رها کردن دکمه، یک فنر داخلی، آن را به حالت اولیه بازمیگرداند. تمام پوش باتونهای Start و Stop از این نوع هستند.
- پوش باتون دائمکار یا قفلشو (Maintained / Latching) :در این نوع، با یک بار فشردن دکمه، وضعیت کنتاکتها تغییر کرده و در همان حالت باقی میماند (قفل میشود). برای بازگشت به حالت اولیه، باید مجددا دکمه را فشار داد. کلیدهای روشن/خاموش برخی دستگاهها از این نوع هستند.
زبان رنگها؛ یک استاندارد جهانی برای ایمنی (IEC 60204)
رنگ عملگر یک پوش باتون، یک انتخاب سلیقهای نیست؛ بلکه از یک استاندارد جهانی پیروی میکند تا اپراتورها در هر کجای دنیا بتوانند با یک نگاه، عملکرد اصلی آن را تشخیص دهند. مهمترین این رنگها عبارتند از:
- قرمز (RED) :به طور انحصاری برای شرایط اضطراری به کار میرود. کاربرد اصلی آن، توقف اضطراری (Emergency Stop) یا خاموش کردن در شرایط خطر است.
- سبز (GREEN) :برای شروع (Start) یک عملیات یا راهاندازی یک ماشین به کار میرود. این رنگ، سیگنال حرکت و وضعیت ایمن است.
- زرد (YELLOW) :برای مداخله در یک فرآیند اتوماتیک یا رفع یک شرایط غیرعادی به کار میرود (مثلا بازگرداندن یک قطعه به نقطه اولیه).
- آبی (BLUE) :برای فرمانی که اجرای آن اجباری است، مانند عملکرد ریست (Reset) پس از رفع یک خطا.
- سفید، خاکستری و مشکی (WHITE, GREY, BLACK) :معمولا برای کاربردهای عمومی که در دستههای بالا قرار نمیگیرند، به کار میروند. رنگ مشکی نیز به طور گسترده برای فرمان Start استفاده میشود.
سخن پایانی
یک پوش باتون، فراتر از یک دکمه ساده، یک تجهیز کنترلی دقیق با مشخصات فنی مشخص است. درک تفاوت بین کنتاکتهای NO و NC، عملکرد لحظهای و دائم، و آشنایی با زبان استاندارد رنگها، کلید طراحی یک رابط کاربری ایمن، کارآمد و قابل فهم برای اپراتور است.
انتخاب پوش باتون مناسب، از نوع کنتاکت گرفته تا رنگ عملگر، نقش مهمی در طراحی یک رابط کاربری ایمن و کارآمد دارد. برای تامین انواع پوش باتونهای استاندارد صنعتی، با متخصصان نوآوران برق پارسیان مشورت کنید.
بدون دیدگاه