در فضاهای باز صنعتی، شهری، ورزشی یا پروژههای عمرانی، تأمین روشنایی یکنواخت و گسترده چالشی اساسی است. برجهای نوری بهعنوان یکی از مؤثرترین راهکارها در سیستمهای روشنایی مرتفع، نقش مهمی در تأمین نور باکیفیت در این محیطها ایفا میکنند. این مقاله به معرفی کامل برج نوری، اجزا، انواع، کاربردها و عملکرد آن میپردازد.
تعریف برج نوری و عملکرد کلی آن
برج نوری (Lighting Tower) سازهای فلزی و مرتفع است که بهمنظور نصب چراغهای پرقدرت در ارتفاع بالا طراحی میشود. این برجها با تمرکز نور در ارتفاع زیاد، توانایی پوششدهی گستردهتری دارند و معمولا در مناطقی با وسعت زیاد یا با نیاز به دید شبانه بالا استفاده میشوند.
تفاوت برج نوری با تیر چراغ برق
| مشخصه | برج نوری | تیر چراغ برق |
| ارتفاع | 12 تا 45 متر | 3 تا 9 متر |
| قدرت روشنایی | بسیار بالا | متوسط |
| تعداد چراغ | 4 تا 24 چراغ صنعتی | معمولاً 1 تا 2 |
| نوع استفاده | صنعتی، شهری، ورزشی | خیابانها، محلهها |
اجزای اصلی برج نوری
- سازه فلزی: پایه مخروطی یا چندوجهی ساختهشده از فولاد گالوانیزه گرم
- بازوی چراغ یا سبد نگهدارنده: محل نصب و استقرار پروژکتورها
- سیستم بالابر: دستی یا برقی برای بالا/پایین بردن سبد چراغ
- تابلو برق: برای کنترل خاموش/روشن، تایمر، حفاظت مدار
- فونداسیون بتنی: پایه نگهدارنده برای استحکام سازه
انواع برجهای نوری بر اساس مکانیزم عملکرد
| نوع برج | توضیح |
| ثابت (Fix Type) | بدون سیستم بالابر؛ سبد چراغ در بالا جوشکاری میشود |
| بالابر دستی (Manual Winch) | بالا و پایین رفتن سبد با وینچ دستی مکانیکی |
| بالابر موتوری (Motorized) | استفاده از الکتروموتور تکفاز یا سهفاز برای بالا/پایین بردن سبد |
| هیدرولیکی (Hydraulic Lift) | بالابر با سیستم روغن تحت فشار، ویژه برجهای متحرک |
| تلسکوپی (Telescopic) | جمعشونده، مناسب برای کاربردهای موقت مانند پروژههای راهسازی و نمایشگاهی |
مشخصات فنی برجهای نوری صنعتی
- ارتفاع: از 12 متر تا بیش از 45 متر
- تعداد چراغ: بین 4 تا 24 عدد با توان هرکدام 100 تا 1000 وات
- نوع چراغ: LED، HID، متال هالید
- پوشش دهی: تا شعاع 100 متر و بیشتر
- زاویه نور: بین 15 تا 120 درجه بسته به لنز پروژکتور
کاربردهای اصلی برج نوری
- روشنایی محوطه کارخانهها و مناطق صنعتی
- روشنایی زمینهای ورزشی بزرگ (فوتبال، تنیس، دوومیدانی)
- پارکینگهای وسیع، پایانهها، بنادر، فرودگاهها
- فضاهای شهری پر رفتوآمد مانند میدانها و چهارراههای بزرگ
- پروژههای عمرانی و معادن در شیفت شب
مزایای استفاده از برج نوری نسبت به سایر روشهای روشنایی
- کاهش تعداد پایه و تأسیسات
- نور متمرکز و گسترده در شعاع وسیع
- دسترسی آسان برای تعمیر و نگهداری در مدلهای بالابر
- ایمنی بالاتر در برابر سرقت و دستکاری
- زیبایی بصری در طراحی شهری
نحوه عملکرد سیستم بالابر برج نوری
در برجهای با سبد متحرک، یک کابل فولادی مقاوم وظیفه حرکت دادن سبد چراغ را بر عهده دارد. این کابل توسط وینچ دستی یا موتور الکتریکی درون پایه برج حرکت داده میشود. سیستم بالابر دارای ترمز خودکار، قفل مکانیکی، کلید محدودکننده و سیستم هشدار در صورت اختلال عملکرد است.
سیستمهای کنترلی برج نوری
- تابلو برق با کلید حفاظت و فیوزهای جداگانه
- تایمر برای تنظیم ساعات روشن/خاموش
- فتوسل برای روشن شدن خودکار هنگام غروب
- کنترل از راه دور (در مدلهای پیشرفته)
- کنترل مرکزی برای پروژههای شبکهای
معیارهای انتخاب برج نوری مناسب
انتخاب نوع، ارتفاع و مشخصات برج نوری باید بر اساس ویژگیهای محیط و الزامات پروژه انجام شود.
مهمترین معیارها
- وسعت محوطه: هرچه فضا بازتر و وسیعتر باشد، به ارتفاع بیشتر و چراغهای قویتر نیاز است.
- نوع فعالیت: فعالیتهای دقیق یا امنیتی نیاز به نور یکنواختتر و CRI بالاتر دارند.
- ارتفاع مورد نیاز برای پوشش نور: معمولا بین ۱۲ تا ۳۰ متر
- شدت نور مطلوب: بر حسب لوکس یا لومن بسته به کاربری
- موقعیت نصب: محوطه باز، بینالمللی، مکانهای پرتردد
- نوع منبع برق: دسترسی به برق شهری یا نیاز به سیستم برق اضطراری
نکات ایمنی در طراحی، نصب و بهرهبرداری از برج نوری
برای اطمینان از عملکرد ایمن و پایدار برجهای نوری، رعایت الزامات ایمنی حیاتی است:
- پایداری در برابر باد: محاسبه نیروی باد طبق منطقهبندی باد ایران (نقشههای آییننامه ۲۸۰۰)
- مهاربندی و فونداسیون: طراحی دقیق براساس وزن برج و سبد چراغ
- سیستم ارتینگ استاندارد: تخلیه جریانهای نشتی و حفاظت افراد
- دسترسی آسان برای سرویس: سبد متحرک یا نردبان با قلاب ایمنی
- حفاظت الکتریکی: فیوز، کلید محافظ جان، رعدگیر (در مناطق طوفانی)
بررسی انواع چراغ قابل نصب روی برج نوری
پروژکتور LED صنعتی
- توان 100 تا 1000 وات
- زاویه نور قابل تنظیم
- بدون سوسو (Flicker-Free)
متال هالید (Metal Halide)
- نور بسیار قوی و سفید
- مناسب برای ورزشگاهها
- مصرف برق بالا و زمان گرم شدن
HID (High Intensity Discharge)
- شدت نور بالا
- کاربری در معادن و پروژههای موقت
COB و SMD LED
- تکنولوژی روز، نور یکنواخت، بازده انرژی بالا
- مناسب برای ارتفاع بالای 20 متر
استانداردهای مربوط به برج نوری
در ایران و جهان، نصب و بهرهبرداری از برج نوری باید مطابق استانداردهای زیر انجام شود:
| استاندارد | عنوان |
| ISIRI 11202 | طراحی و تست سازه برج فلزی |
| EN 40-3-1 | استاندارد اروپایی طراحی برجهای روشنایی |
| استاندارد وزارت نیرو | طراحی ایمنی، ارتینگ، تابلو برق |
| مقررات ملی ساختمان – مبحث ۱۳ | ایمنی الکتریکی و سیمکشی |
بررسی نمونههای موفق نصب برج نوری در ایران
فرودگاه بینالمللی امام خمینی
- برج نوری 30 متری با 24 پروژکتور LED
- کنترل از راه دور و روشنایی اضطراری
ورزشگاه نقش جهان اصفهان
- نورپردازی با برجهای متال هالید و LED
- نور یکنواخت تا 2000 لوکس برای پخش تلویزیونی
پروژه عمرانی مترو تهران و مشهد
- استفاده از برج نوری متحرک با موتور دیزلی
- نصب سریع و پوشش گسترده شبانه
خلاصه
برج نوری بهعنوان قلب سیستم روشنایی در فضاهای وسیع، نقش حیاتی در تأمین ایمنی، بهرهوری و امنیت پروژههای عمرانی، صنعتی، ورزشی و شهری دارد. انتخاب صحیح نوع برج، تجهیزات نوری، سیستم بالابر و کنترل از اهمیت بالایی برخوردار است.
بدون دیدگاه