آشنایی با انواع تست رله؛ تست عملکرد، تست عایقی و تست زمانی

رله‌های حفاظتی بخش جدایی‌ناپذیر از سیستم‌های قدرت هستند و در لحظات بحرانی باید به‌درستی عمل کنند. ازآنجاکه این تجهیزات در شرایط نرمال غیرفعال هستند و تنها در شرایط خاص وارد مدار می‌شوند، لازم است به‌صورت دوره‌ای تست شوند تا از صحت عملکرد آن‌ها اطمینان حاصل گردد. در این مقاله، به معرفی انواع تست‌هایی که برای ارزیابی وضعیت رله‌های حفاظتی انجام می‌شوند می‌پردازیم. هر تست هدف مشخصی دارد و روش اجرای آن نیز بسته به نوع رله و ابزار موجود متفاوت است.

تست عملکرد (Functional Test)

هدف از تست عملکرد

شبیه‌سازی شرایط خطا برای اطمینان از این‌که رله مطابق طراحی، واکنش مناسب را نشان می‌دهد و فرمان قطع را صادر می‌کند.

روش اجرا

• با استفاده از دستگاه تست رله دیجیتال (مانند Omicron CMC یا ISA DRTS)، سیگنال‌های ولتاژ و جریان تنظیم‌شده وارد می‌شود.
• پارامترهایی مانند Overcurrent، Under/Over Voltage، Earth Fault یا Differential شبیه‌سازی می‌شوند.
• خروجی رله مانیتور شده و بررسی می‌شود که آیا دستور قطع یا آلارم صادر شده یا خیر

نکات کلیدی

• نیاز به اعمال شرایط دینامیک و تغییرپذیر
• ثبت زمان واکنش و وضعیت ترمینال خروجی
• تحلیل رفتار مطابق منحنی‌های حفاظت تنظیم‌شده

تست زمانی (Time Delay Test)

هدف از تست زمانی

اندازه‌گیری دقیق تاخیر زمانی بین تحریک سیگنال ورودی و پاسخ خروجی رله. بسیار مهم در هماهنگی حفاظتی بین رله‌های مختلف

روش اجرا

• اعمال سیگنال خطا (مثلا افزایش جریان یا افت ولتاژ)
• استفاده از کرونومتر دیجیتال یا ماژول داخلی دستگاه تست برای ثبت تاخیر بین ورودی و خروجی
• مقایسه نتیجه با مقادیر تنظیم‌شده (مثلاً 0.3 ثانیه برای OCR یا 1.5 ثانیه برای EFR)

نکات کلیدی

• تست باید برای هر تابع حفاظتی رله جداگانه انجام شود
• تنظیم زمان در سیستم SCADA یا رله‌های دیجیتال باید تطابق داشته باشد
• نتایج باید مستند شوند (بصورت جدول یا گزارش تست)

تست عایقی (Insulation Resistance Test)

هدف از تست عایقی

بررسی سلامت الکتریکی مدار داخلی رله و اطمینان از عدم نشتی یا اتصال ناخواسته بین نقاط مختلف مدار.

روش اجرا

با استفاده از دستگاه میگر (500V یا 1000V) مقاومت عایقی بین:

• ترمینال‌های ورودی و خروجی
• مدارهای کنترلی و تغذیه
• ترمینال‌ها و زمین اندازه‌گیری می‌شود.

نکات کلیدی

• مقاومت باید بیشتر از 100 MΩ باشد.
• در رله‌های دیجیتال جدید، برخی تست‌های عایقی باید با احتیاط یا طبق دستورالعمل سازنده انجام شود.
• در صورت افت مقاومت، احتمال وجود رطوبت، آلودگی یا آسیب داخلی وجود دارد.

جدول خلاصه تست‌ها و ویژگی‌های آن‌ها

خلاصه

رله‌های حفاظتی، برای عملکرد صحیح نیاز به نظارت دقیق و تست‌های دوره‌ای دارند. تست عملکرد، تست زمانی و تست عایقی سه ستون اصلی در ارزیابی وضعیت یک رله به شمار می‌آیند. اجرای این تست‌ها نه‌تنها ایمنی سیستم را افزایش می‌دهد، بلکه امکان جلوگیری از خاموشی‌های گسترده و آسیب تجهیزات را نیز فراهم می‌کند. با انتخاب ابزار مناسب، پیروی از روش‌های استاندارد و مستندسازی دقیق، می‌توان فرآیند تست رله را به شکلی مطمئن و حرفه‌ای پیش برد.