در مقاله جامع پیشین، سفری به دنیای کلیدهای قدرت داشتیم و با سه سطح ولتاژ ضعیف، متوسط و قوی آشنا شدیم. اکنون زمان آن است که عمیق‌تر شویم و اولین و پرکاربردترین سطح، یعنی فشار ضعیف (Low Voltage) را با جزئیات بیشتری بکاویم. کلیدهای فشار ضعیف، پرتعدادترین و متنوع‌ترین تجهیزات حفاظتی در صنعت برق هستند که ما به صورت روزمره با آن‌ها سروکار داریم. آن‌ها از مدارهای روشنایی یک خانه کوچک گرفته تا سیستم‌های توزیع برق یک کارخانه بزرگ را محافظت می‌کنند.
انتخاب کلید مناسب در این سطح، تنها به معنای تطبیق جریان نامی نیست؛ بلکه درک تفاوت‌های بنیادین در ساختار، قابلیت‌ها و کاربرد هر یک از آن‌هاست. در این راهنمای تخصصی از نوآوران برق پارسیان، به معرفی و مقایسه چهار خانواده اصلی کلیدهای فشار ضعیف می‌پردازیم تا شما را در شناسایی و انتخاب صحیح این تجهیزات حیاتی یاری دهیم.
انواع کلیدهای خانواده فشار ضعیف
کلید مینیاتوری (MCB): سرباز خط مقدم حفاظت
کلید مینیاتوری یا Miniature Circuit Breaker، شناخته‌شده‌ترین و ساده‌ترین نوع مدارشکن است که در تابلو برق تمام خانه‌ها و واحدهای تجاری یافت می‌شود. وظیفه اصلی این سرباز خط مقدم، حفاظت از مدارهای نهایی (مانند خطوط روشنایی، پریزها و مدارهای تغذیه لوازم خانگی) در برابر دو خطای رایج است: اضافه‌بار (Overload) و اتصال کوتاه (Short Circuit).
- حفاظت از اضافه‌بار: اگر جریانی بیش از حد مجاز و برای مدتی طولانی از کلید عبور کند (مثلا با وصل کردن چندین وسیله پرمصرف به یک پریز)، بخش حرارتی MCB عمل کرده و مدار را قطع می‌کند.
- حفاظت از اتصال کوتاه: در صورت برخورد دو سیم فاز و نول، جریان بسیار شدیدی در لحظه ایجاد می‌شود که بخش مغناطیسی MCB آن را تشخیص داده و مدار را به صورت آنی قطع می‌کند.
یکی از نکات کلیدی در مورد MCB ها، تیپ یا منحنی قطع آن‌هاست مانند تیپ B، C و D. این تیپ‌ها مشخص می‌کنند که کلید در برابر جریان‌های هجومی لحظه‌ای (مانند زمان روشن شدن یک موتور) چقدر حساس باشد. به عنوان مثال، تیپ B برای مصارف روشنایی و تیپ C برای مصارف عمومی و موتوری مناسب‌تر است.
کلید اتوماتیک کمپکت (MCCB): محافظی قدرتمند و قابل تنظیم
کلید اتوماتیک کمپکت یا Molded Case Circuit Breaker، برادر بزرگ‌تر و قوی‌تر MCB است. این کلیدها برای حفاظت از مدارهایی با جریان‌های بالاتر (معمولا از 16 آمپر تا بیش از 1600 آمپر) و قدرت قطع اتصال کوتاه بسیار بیشتر طراحی شده‌اند. از MCCB ها به عنوان کلید اصلی در تابلوهای توزیع کوچک، یا برای حفاظت از فیدرهای ورودی کارگاه‌ها، موتورهای صنعتی و خطوط تغذیه تابلوهای فرعی استفاده می‌شود.
مهم‌ترین ویژگی و تفاوت کلیدی MCCB با MCB، قابلیت تنظیم آن است. در بسیاری از مدل‌های MCCB، می‌توان آستانه جریان حفاظت حرارتی و مغناطیسی را تنظیم کرد تا حفاظت دقیقا متناسب با نیاز بار تحت پوشش آن باشد. این قابلیت، انعطاف‌پذیری بسیار بالایی را در طراحی و بهره‌برداری فراهم می‌کند.
کلیدهای حافظ جان (RCD): تمرکز ویژه بر ایمنی انسان
این خانواده از کلیدها که با نام کلی Residual Current Device شناخته می‌شوند، با یک هدف اصلی و بسیار متفاوت طراحی شده‌اند: حفاظت از جان انسان در برابر خطر برق‌گرفتگی. این کلیدها به طور مداوم جریان ورودی و خروجی یک مدار را مقایسه می‌کنند. اگر به هر دلیلی (مانند تماس بدن انسان با بخش برق‌دار)، بخشی از جریان از مسیر اصلی خود منحرف شده و به زمین نشت کند (جریان نشتی)، این کلیدها اختلاف جریان را تشخیص داده و در کسری از ثانیه (کمتر از 30 میلی‌ثانیه) مدار را قطع می‌کنند و از یک شوک الکتریکی مرگبار جلوگیری می‌کنند.
دو نوع اصلی از این کلیدها وجود دارد:
- کلید جریان تفاضلی (RCCB): این کلید فقط حفاظت در برابر نشت جریان را فراهم می‌کند و هیچ حفاظتی در برابر اضافه‌بار یا اتصال کوتاه ندارد. بنابراین، باید همیشه به همراه یک کلید مینیاتوری در مدار نصب شود.
- کلید ترکیبی (RCBO): این کلید هوشمندانه، عملکرد یک MCB و یک RCCB را در یک واحد ترکیب کرده است و همزمان حفاظت در برابر اضافه‌بار، اتصال کوتاه و نشت جریان را ارائه می‌دهد.
کلید هوایی (ACB): فرمانده کل تابلوهای اصلی برق
کلید هوایی یا Air Circuit Breaker، قدرتمندترین، بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین عضو خانواده کلیدهای فشار ضعیف است. این کلیدها برای حفاظت از تاسیسات بسیار بزرگ با جریان‌های نامی بسیار بالا (معمولا از 630 آمپر تا 6300 آمپر) طراحی شده‌اند. از ACB ها به عنوان کلید ورودی اصلی در پست‌های برق کارخانجات بزرگ، بیمارستان‌ها، مراکز داده و ساختمان‌های تجاری عظیم استفاده می‌شود.
این کلیدها دارای قدرت قطع فوق‌العاده بالایی هستند و از هوای آزاد به عنوان محیطی برای خاموش کردن جرقه (آرک) حاصل از قطع جریان‌های سنگین استفاده می‌کنند. یکی از ویژگی‌های مهم آن‌ها، ساختار کشویی (Draw-out) است که اجازه می‌دهد برای تعمیر و نگهداری، کلید را بدون نیاز به خاموشی کل سیستم، از تابلو خارج کرد. واحدهای حفاظتی (Trip Unit) این کلیدها معمولا الکترونیکی و بسیار پیشرفته بوده و قابلیت تنظیم دقیق پارامترهای مختلف حفاظتی و اتصال به سیستم‌های مانیتورینگ را دارند.
سخن پایانی
همانطور که دیدیم، دنیای کلیدهای فشار ضعیف بسیار فراتر از یک کلید مینیاتوری ساده است. هر یک از این تجهیزات برای کاربرد و سطح حفاظتی مشخصی طراحی شده‌اند. انتخاب صحیح از میان آن‌ها، سنگ بنای طراحی یک سیستم الکتریکی ایمن، قابل اطمینان و بهینه است.
تیم فنی نوآوران برق پارسیان با تسلط بر ویژگی‌ها و کاربردهای انواع کلیدهای فشار ضعیف، آماده است تا شما را در انتخاب و تامین بهترین و مطمئن‌ترین تجهیزات برای پروژه‌تان یاری دهد.
بدون دیدگاه